Doç. Dr. Ana Cumalieva: “Diskriminasyon Komisyonu’nda Dini Temele Dayalı Dosyalar Çok Değil”

Profil

Doç. Dr. Ana Cumalieva Hukuk alanında Yüksek Lisans Yapmış. Varna “Çernorizets Hrabır” Üniversitesinde öğretim görevlisi. “Bilim Adamları Birliğinin Varna Şubesinin üyesi. Varna “Çernorizets Hrabır” Üniversitesinin Deniz Hukuku ve Lojistik Enstitüsünün Bilimsel Konsey Üyesi. Cenevre Uluslararası İnsancıl Hukuku ve İnsan Hakları Akademisi’nin İnsan hakları üzerinde tamamlanmış özel eğitim kursu var. 2010 yılında “Gemi Kiralama Sözleşmesi” ve 2016 yılında da“Deniz İpoteği ve Gemi Üzerine Ayrımcılığı” monografilerini yayınlamıştır. Uluslararası Deniz Hukuku, insan hakları ve ayrımcılıkla mücadele alanında 60’ın üzerinde bilimsel yayını bulunmaktadır.

2012 yılından beri Diskriminasyona Karşı Koruma Komisyonun Başkanlığı görevini yürütmektedir.

Sayın Cumalieva, hangi koşullarda veya durumlarda başkanlığını yaptığınız Diskriminasyona Karşı Koruma Komisyonu'nuna sorular yöneltebileceğimizi, bize açıklayabilir misiniz?

Ayrımcılık genellikle farklı olanı değersiz olarak görmektir. Böylece o kişinin onuru ve şerefini aşağlanarak, eziyet edilmektedir. Yaş, cinsiyet, özürlülük, din, etnik köken, eğitim, ten rengi ya da bireyin başka bazı özellikleri çeşitli işaretler yasa ile ayrımcılıktan korunabilirler. Ayrımcılık, sadece belirli kişiyi etkilemekle kalmaz, bütün modern toplum için tehlikeli ve zararlıdır.

İş yerinde, sokakta, okulda, kamu kurum ve kuruluşlarında, sağlık kurumlarında, alış-veriş esnasında, diskriminasyona maruz kalmış, hakları ihlâl edilmiş vatandaşlar, Diskriminasyona karşı koruma Komisyonu’na şikyayette bulunabilirler.

Ben ayrımcılığa maruz kalan kişilere, Diskriminasyona Karşı Koruma Komisyonundan yardım taleb etmelerini tavsiye ederim, böylece bilinçli olarak haklarını savunmaya başlarlar. Şikyayet dilekçelerini komisyona bildirsinler, dilekçeler, bölge temsilciliklerimiz vasıtası ile de komisyona ulaştırılabilir. Farklı muamele iddaları kanıtlanmış ve objektif olarak haklı bulunmuş ise, Diskriminasyona Karşı Koruma Komisyonu’nun bu tarz hukuk ihlallerini sınırlayacak mekanizmaları vardır.

Diskriminasyona Karşı Koruma Komisyonuna başvuru metodlarını ve takip etmemiz gereken yolları bizlere açıklarmısınız?

Diskriminasyona Karşı Koruma Komisyonu’nunda işlem yürütülmesinin prosedürü, Diskriminasyona Karşı Korunma Kanununun dördüncü bölümünün birinci başlığında verilmiştir.  Diskriminasyona Karşı Koruma Komisyonu’nunda inceleme başlatılabilmesi için: şikayet dilekçesi, ihbar veya Komisyonun tüm üylerine gönderilmiş rapor ile başlatılabilir. Şikayet dilekçesi proaktif belgedir, düzenleyen ve gönderen bir veya birden fazla madur olabilir.

İhbar, fiziki kişilerden verilebileceği gibi tüzel kişilerden veya kamu kurum ve kuruluşlarıyla, devlet ve belediye tarafından da verilebilir.  

Diskriminasyondan Koruma Komisyonu tarafından yargılama sürecinin başlatılabilmesi için Komisyonun bir veya bütün üyelerinin Komisyon Başkanına yazılı rapor sunmaları gerkemektedir.

Diskriminasyona Karşı Koruma Komisyonu, kanun gereği madurlarına ayrımcılıkla ilgili şikayet dilekçelerini sunmalarında bağımsız yardım sağlamaktadır. Bu bağlamda, diskriminasyona maruz kalmış insanlara mesajım, komisyona başvuru yapmaları, başvuru  dilekçelerinin nasıl ve ne şekilde hazırlanması gerektiğini uzman kişilere danışarak yardım almaları, gelişmelerin takibinin kuralları nelerdir, komisyonun yetkileri nelerdir ve onun yürürlüğe koyduğu kararların sonuçları neler olduğu bilgilerini alacaklardır. 

Diskriminasyona Karşı Koruma Komisyonuna dinî mensubiyetinden dolayı ayrımcılığa uğrayanlar tarafından şikayet dilekçeleri geliyor mu?

Evet, komisyona bu tarz şikyayetlerle ilgili başvurular yapılmaktadır fakat geçmiş yıllara baktığımızda din ayrımcılığı üzerine oluştrulan yazışmalar çok değildirler, şu ana kadar bu konuyla ilgili 51 yazışma gerçekleştirilmiştir. Dinî alanda yapılan diskriminasyon dilekçelerinin sebepleri farklıdır - okulda dinî sembollerin taşınma yasağı, belirli dine mensup olan mahkumlar için ibadet edeceklerin yer eksikliği, mabet inşasında yer alan belirli etnik grupların bu mabede ulaşmalarının engellenmesi, belli din temsilcilerine, iş sahipleri tarafından çalışma izninin verilmemesi, farklı din temsilcileri medyalarda nefret söylemlerine veya ayrı şahsiyetlerin yada grupların saldırganlığına maruz kaldıklarına dair şikyayetler gelmektedir.

En çok hangi dinin temsilcilerinden şikayetler alıyorsunuz?

Yıllar içerisinde Ortodoks, İslam, Katolik veya Protestan kiliselerinin temsilcilerinden diskriminasyona maruz kaldıklarına dair şikayet dilekçeleri ile komisyona bavurmuşlardır.

Diskriminasyona Karşı Komisyon Üyelerinden Doç. Dr. Ana Cumalieva ve Baki Hüseinov

Son Yıllarda Diskriminasyona Karşı Koruma Komisyonuna gelen sinyaller ne ile ilgilidir?

2016 yılında Komisyona gelen şikayetler, sinyaller ve yönlendrilen soruların toplam sayısı 1992’dir. Komisyonun faaliyet göstermeye başlamasından itibaren en fazla karar 2016 yılında alınmıştır 510’dur.   

Komisyona yapılan şikayet başvurularının artışı, tartışmasız bize gösteriyor ki, Bulgar toplumunda insan haklarını ve bireylerin özgürlüğünü savunma, eşitsizlik muamelesi olarak ayrımcılık gösterilerine hoşgörüye tahammülsüzlük olaylarına karşı duyarlılığın arttığını göstermektedir. 

Komisyona ağırlık olarak özürlü insnların dilekçeleri gelmektedir, özürlü insanlardan başka, etnik gruplara mensub kişiler ve temsilcileri de diskriminasyona maruz kalma ile doğrudan riska altında olduklarından dilekçe ve şikayette bulunmaktadırlar. 

Yıllar içerisinde Diskriminasyondan Koruma Komisyonu’nun pratiği üzerine yapılan analiz, çalışma hakkı konusunda yapılan diskriminasyondan korunmanın komisyonun faaliyetlerinin önemli bölümünü kapsamaktadır.

Komisyona ayrıca sağlık alanında eşit olmayan muamele ve tedavi, sosyal hizmetler konusunda uygulanan farklı yakalşım, eğitim alanında yapılan ayrımcılık, belirli hizmet ve ürünlere ulaşımın kısıtlanması, engelli insanların bazı kamu kurumlarına ulaşım konusunda karşılaştıkları zorluklarla ilgili şikyayetler mevcuttur.

Diskriminasyona karşı koruma kanunumuzun Komisyon karşısında yürürlüğe giren prosedürlerde, ayrımcılığa uğrayanlara yardımcı olacak 19 emaresi vardır.

14 Mart 2017 tarihinde ana karargahı Lüksemburg’da olan Avrupa Birliği Mahkemesi, özel sektörde çalışanların iş yerlerinde Müslüman bayanlara has başörtü ve dinî sembolleri taşımaları, işverenler tarafından yasaklanma olanağı tanıyan bir karar kabul etti. Siz Bu kararı nasıl yorumluyorsunuz?

Avrupa Birliği Mahkemesi’nin bu kararı, iş yerlerinde dinî tarafsızlığı sağlamak açısından kabul edilmiştir. Avrupa Birliği Mahkemesi’nin kararları, ülkemizin hukuk sisteminde uygulunması zorunludur ve bizde eşdeğer bir kurum olarak bu kararları dikkate almalıyız.

Birkaç gün önce Diskramisyona Karşı Koruma Komisyonu, Amerika Birleşik Devletleri Sofya Büyükeliçiği ile birlikte Sofya’da din özgürlüğü ve diskramisyonla mücadele konulu seminer düzenledi. Din özgürlüğü ve dinî alanda diskraminisyon ve benzeri konular açısından Bulgaristan ile Amerika Birleşik Devletleri arasındaki benzerlikler ve farklılıklar nelerdir?

Benzer bir karşılaştırmanın gerçekleştrilmesi zordur, çünkü mevzu bahis ülkeler farklı hukuki sistmlere aittirler. Bulgaristan Kontinental sistemini uygularken, Amerika Birleşik Devletleri Anglosakson sistemini uygulamaktadır. Bulgaristandaki Sivil Toplum Kuruluşları, savunmasız gruplar ile çalışma konusunda Amerikan Birleşik Devletleri’nin yapıcı uygulamalarından ve sözkonusu gruplarla gerçekleştirdikleri verimli çalışma tecrübelerinden istifade etmesi mümkündür. Anayasa tarafından garanti edilen hürriyetler, başlıca sivil toplum kuruluşların faaliyetleridir, sivil toplum kuruluşları, insan hakları ihlallerine karşı mücadelede aktif olmalı ki onların vasıtasıyla toplum da aktif olmalı. Bu durum seminerin son panelinde ABD’den gelen iki uzman tarafından da vurgulandı. 

Diskriminasyona Karşı Koruma Komisyonu ve ABD elçilği “ Sofya Balkan Hotel”de Gerçekleştirilen Seminer

Fotoraf  Diskriminasyona Karşı Koruma Komisyonun Arşivi

Söyleşiyi yapan L. Çauşeva